Samsun’da Deniz Faaliyeti (1945-1946)
Sezar Atmaca
“Samsunda Deniz Faaliyeti” İstanbul’da Sahaflarda bulduğum, 1945-46 eğitim yılında hazırlanmış her sayfası öğrenciler tarafından resmedilmiş bir öğrenci ödevi. Ödev, 15 yaşındaki Samsun Lisesi öğrencisi Hasan Altınörs imzalı ama girişteki “…resimler öğretmenimiz Hasan Kavruk’un teşviki ve gayretleriyle bizim çalışmalarımızın mahsülleri” açıklamasına bakılırsa çizimlerde birden çok öğrencinin katkısı var.*
Yöresindeki iktisadi/ticari konuları ele alan 1940’lı yıllarda hazırlanmış benzer ödev örneklerine de rastladım. Örneğin Güney illerimizden Mersin’deki (Gilindire, bugünkü Aydıncık) bir kış yolculuğunu anlatan Deniz Seyahati (1944-45) başlıklı ödev de bir arkadaşımın arşivinde yer alıyor. Samsun-Mersin gibi birbirine çok uzak iki ilimizin okullarında benzer ödevlerin hazırlanması 1940’larda bu tür ödevlerin MEB talimatları çerçevesinde yapıldığını düşündürüyor. Eğer öyleyse benzer birçok ödev günyüzüne çıkabilmek için araştırılmayı/bulunmayı bekliyor demektir.
Samsun’un tüm sahilinin dolgu liman yapılmadan (liman 1953’e kadar açık demir yeriydi) yani şehrin denizle doğal ilişkisinin hâlâ sürdüğü/korunduğu (bir Samsunlu olarak deniz kenarındaki kumsaldan/çay bahçesinden ayağımızı denize sokabildiğimiz…) dönemi aktarması, alargadaki teknelerden “çapar”larla yüklerin taşınması ya da tomrukların atılması vb. gibi o dönemin özelliklerini anlatması/resmetmesi açısından belgesel bir tadı da var ödevin.
Metinde imla/yazım hataları varsa da ödevin güzelliğine gölge düşürmediği gibi o dönem bunlara çok önem verilmediğini de gösteriyor. Ödevin sonunda yer alan “Fihrist”te resimlerle ilgili açıklamalar var ki bunları resimlerin altına da ekledim.
Günümüzde “deniz temalı” çocuk kitaplarında, yarışmaları kazanan öykülerde “denizcilik/denizcilik dili” ne yazık ki yeterince kullanılmıyor, bu nedenle yayınlar “tatsız/tuzsuz” oluyor. Bu örnek ödevdeki gibi deniz/denizcilik bir bağlam içinde öğrenilip/öğretilirse denizciliğin, yani “deniz/tekne/insan ilişkisi”nin geliştirilebilmesinin yolu da açılır. Resimlerle de renklendirilmiş bu gibi değerli anlatıların içeriği itibariyle günümüz yayınlarına/yarışmalarına da örnek olmasını dileyelim.**
*Resim öğretmeni Hasan Kavruk (1918-2007) ansiklopedilerde “Çağdaş Türk resim sanatında lirik soyutlamacı anlayışın öncülerinden olan ressam, modern figüratif akımın en ısrarlı icracı ve takipçilerinden” biri olarak yer alan, 1966’da yılın ressamı da seçilmiş değerli/önemli bir sanatçı. Yazının sonuna “Türk Plastik Sanatçıları Ansiklopedik Sözlük“te yer alan sanatçıyla ilgili maddeyi ekledim. Ayrıca Vikipedi’de Hasan Kavruk‘la ilgili ayrıntılı bir madde de var.
** Çocuk kitaplarında denizcilik dili, kurumların/kuruluşların denizcilikle ilgili yayın/yarışma vb. kültürel faaliyetlerinin değerlendirilmesi için bkz. Amatör-Sportif Denizciliğin Sorunları; Amatör Sportif Denizcilik İçin Yayın Yayıncılık Önerileri.
