|

Deniz Kültürü ve Amatör-Sportif Denizcilik

BySezar Atmaca

Sezar Atmaca

“Deniz Kültürü ve Amatör-Sportif Denizcilik” başlıklı yazı, on yıl önce “İskeleye Yanaşan Denizler, Gemiler, Denizciler (derleyenler Orhan Berent, Murat Koraltürk, İletişim Yayınları, 2013) kitabında yer almıştı.

İletişim Yayınları, 2013

Son iki yılda deniz kültürü, görgüsü, örf adeti, nezaketi ile ilgili, ancak kavramları/tanımları/konuları/kaynakları/önerileri daha çok yazarlarının “işi-mesleği”(askeri ve ticari bahriye) temelinde ele alınmış, “sadece profesyonel denizcilerin bakışını göstermesi açısından önemsediğim” iki kitap yayımlanınca[1] İletişim Yayınları’ndan izin alarak bu makaleyi de yayımlamak istedim. Zengin konu/yazar içeriğiyle alanında yayımlanmış nadir kitaplardan biri olan bu güzel derlemede yer alan makaleleri de bilgi için dipnot olarak verdim. [2]

Fazlaca araştırmadan-sorgulamadan, birçok yerde kesintisiz sayfalarca süren bol alıntıyla yazılmış, bir kitabın kısa/hızlı değerlendirilmesi için gerekli dizin, kaynakça gibi verilerden yoksun A. İlker Meşe ve Cem Gürdeniz’in yazdığı, adları bir nolu dipnotta yer alan bu iki kitabın değerlendirilmesi ayrı bir konu ki “Yeni Bir Amatör Sportif Denizcilik Anlayışı İçin…” dosyası yazılarında yeri geldikçe değineceğim.

Aşağıdaki yazıda adı geçen dergilerle ilgili bir düzeltme yapacağım. Dergilerin yayın yıllarını o zaman elimde mevcut sayılara göre yazmışım. Oysa Av ve Deniz dergisinin son sayısı (18. sayı) Nisan 1948’de, Yacht dergisi ise aralıklarla 1981’e kadar (152+2 sayı) yayımlanmış.

[1] Denizde Örf Adet ve Nezaket Kuralları, A. İlker Meşe, Denizler Kitabevi, 2021. Kültürü ve Görgüsüyle Denizcilik, Cem Gürdeniz, YKY, 2022.

[2] İskeleye Yanaşan… Denizler, Gemiler, Denizciler Sunuş MURAT KORALTÜRK – ORHANBERENT (der.) Deniz, gemi ve sanat ●Minik modelleri ile koskoca gemiler, AHMET GÜLERYÜZ ●Edebiyatımızda deniz ve içimizin sönmeyen yangını, ÇİMEN GÜNAY-ERKOL ●Gemiler geçer şarkılarımdan: Memleket müziğinde gemi, vapur ve diğerleri… MURAT MERİÇ ●Türk sinemasının deniz yolculukları… ALİ CAN SEKMEÇ Deniz şehirleri ●Boğaziçi’nin balıkları EROL ÜYEPAZARCI ●Altmış yıl öncesinin ada vapurlarında yolculuk AVADİS HACINLIYAN ●Dünyanın en zorlu doğal su yolu: Boğaziçi’nin vapurlar ile mücadelesi…  SÜLEYMAN FARUK GÖNCÜOĞLU ●Bundan 40 sene evvel Boğaziçi’ne,“Hisar”a doğru bir vapur yolculuğu, AKIN KURTOĞLU ●Boğaziçi yalıları ve Boğaziçi vapurları , MUSTAFA NOYAN ●İstanbul vapurlarına ismi verilenlerin hikâyesi , MUSTAFA NOYAN ●İzmir Körfez vapurları ,ORHAN BERENT Denizciler ●Yakınçağ Osmanlı denizciliği ve Karadenizliler,  KAORİ KOMATSU ●Ankara gemisinin efsane süvarisi: Kaptan Şefik Gogen, OSMAN ÖNDEŞ ●Ahırkapı Feneri ve Lik ailesi, ALİ BOZOĞLU Gemiyle yolculuk ●Gemiyle yolculuk, ÖMER BOZKURT ●Adı güzel kendi güzel  Gülcemal, ERTAN ÜNAL●Tarsus ve Amerika, GÖKHAN AKÇURA ●Posta gemileri , OKTAY SÖNMEZ ●Mavi yolculuğun gayıkları ve teğneleri,  RÜŞTÜ TEZCAN ●Bir efsane gemi: Cutty Sark, KEREM COŞKUNER Deniz kültürü üzerine ●Deniz kültürü ve amatör-sportif denizcilik, SEZAR ATMACA ●Tarihî denizcilik sözlüklerimiz, MUSTAFA PULTAR ●Taşranın en batısı olarak Gökçeada, MAHİR ÜNSAL ERİŞ Deniz, siyaset ve ekonomi ●Gemiler, isimler: “Hatıramdan hayalini istesen de silemezsin”,  MURAT KORALTÜRK ●Osmanlı Devleti’nde deniz sigortacılığı, FATİH KAHYA ●Milli iktisat politikalarında süreklilik: Kabotaj meselesi, ARZU VARLI ●Deniz ulaştırma tarihimizin en büyük felaketi: Üsküdar faciası, ATİLLA ORAL Gemi yapmak ●Teknelerdeki sır, denizlerde son yüzyıl, OSMAN KADEMOĞLU ●Gemi sanayi tarihimiz,  ALİ CAN

DENIZ-KULTURU-VE-AMATOR-SPORTIF-DENIZCILIK-2Download

Similar Posts

|

Yeni Yıl Mesajı…

BySezar Atmaca

Yaşama sevincimizin eksilmeyip arttığı daha iyi bir yıl dileğiyle, sağlıcakla sevdiklerinizle birlikte güzel bir yıl olsun…

Sitede (https://denizciningunlugu.org/) 2023’te yayımlanan, listesi aşağıda olan yazıların konulara göre dağılımı/sayısı şöyle:
Amatör denizcilik (4), barınma (1), tarih (1), eğitim/sınav (3), kültür (2), meteoroloji (1) seyir (2), tekne (1). 

Yayımlanan yazıların çoğu  “Yeni Bir Amatör-Sportif Denizcilik Anlayışı İçin…” dosyası kapsamındaki yazılar. Bu dosyada yer alacak yazılarda, “baskın denizcilik algısını, anlayışını sorgulayacak, kimi eski dergi/gazete sayfalarında kalmış, kimi yakın tarihli, kimi yeni yazılmış ya da yazılacak yazılara öncelikle yer verileceğini”  belirtmiştim.

“Yeni Bir Amatör-Sportif Denizcilik Anlayışı İçin…” dosyası kapsamında 1930’lu yıllardan başlayarak eski dergi sayfalarında kalmış birçok yazı/konu yayımlanma gerekçelerini anlatan/içeren bir sunuş bölümü eklenerek yayımlanıyor:
“Bu dosyaya giren/girecek eski tarihli yazıların amacı sadece anıları aktarmak, nostaljiye varan bir eski özlemi/övgüsü ile nostalji havası yaratmak ya da gelişmeleri ‘hüzünle’ karşılamak değil, ekonomik-teknolojik-sosyal gelişmelerin (hayatımızda, özel olarak) amatör sportif denizcilikte yol açtığı değişikliklerle geçmişi bütünleştirme gayretidir. Denizcilikteki yenileşmenin/değişmenin ne/nasıl ve ne yönde olduğunu anlamak ve geçmişi/neleri kaybettiğimizi unutmadan, karşılaştırmalarla, eskiyi dönüştürerek yeni bir senteze ulaşma, bir anlamda geçmişin olumlu yönlerini gelecekle bütünleştirme çabasıdır.”
1930’lardan beri gidişatın, gelinen noktanın/köşe taşlarının, aborda olunan, funda demir edilen yerlerin bir hikâyesini yazabilmek için söz zamana uydurulmalıdır. Karşılaştığımız, çözemediğimiz sorunlara bakarken/çare ararken buraya nerelerden geldiğimizi, nelerin konuşulup/tartışıldığını bilmek gelecekte de sorunların aşılması için yol gösterici olabilir. 
Yeni yılda Porsun Ambarı adlı, seyre/donanıma/kullanıma ilişkin telif/çeviri veya derleme birçok  yazının yer alacağı yeni bir kategoride de yazılar yayımlayacağız. 

Porsun Ambarı’nda Ocak 2024’te yayımlanacak ilk yazı Trans Ocean dergisi Kasım 2023 sayısından yazarın izniyle sevgili Âli San’ın çevirdiği motora karışan suyun yol açtığı sorunları ele alan “Motorda Su Yanlış Yolu Seçince” başlıklı yazı olacak.
Güzel bir yıl dileğiyle yeni yılda deryamız, deniziniz ve rüzgârınız özlediğiniz gibi olsun…

Samsun’da Deniz Faaliyeti (1945-1946)

BySezar Atmaca

“Samsunda Deniz Faaliyeti” İstanbul’da Sahaflarda bulduğum, 1945-46 eğitim yılında hazırlanmış her sayfası öğrenciler tarafından resmedilmiş bir öğrenci ödevi. Ödev,  15 yaşındaki Samsun Lisesi öğrencisi Hasan Altınörs imzalı ama girişteki “…resimler öğretmenimiz Hasan Kavruk’un teşviki ve gayretleriyle bizim çalışmalarımızın mahsülleri” açıklamasına bakılırsa çizimlerde birden çok öğrencinin katkısı var.*

Yöresindeki iktisadi/ticari konuları ele alan 1940’lı yıllarda hazırlanmış benzer ödev örneklerine de rastladım. Örneğin Güney illerimizden Mersin’deki (Gilindire, bugünkü Aydıncık) bir kış yolculuğunu anlatan Deniz Seyahati (1944-45) başlıklı ödev de bir arkadaşımın arşivinde yer alıyor. Samsun-Mersin gibi birbirine çok uzak iki ilimizin okullarında benzer ödevlerin hazırlanması 1940’larda bu tür ödevlerin MEB talimatları çerçevesinde yapıldığını düşündürüyor. Eğer öyleyse benzer birçok ödev günyüzüne çıkabilmek için araştırılmayı/bulunmayı bekliyor demektir.

|

Amatör Denizcilikle İlgili Bir Üniversite Araştırmasının Hali

BySezar Atmaca

Amatör-sportif denizcilikle ilgili veri, araştırma kıtlığı malum. Ekte tamamını sunduğum 2020’de yapılan “Çanakkale’de Amatör Denizciliğe İlgi Düzeyinin Tesbiti” (Ahmet Mazmanoğlu-Uğur Altınağaç) başlıklı bir yüksek lisans tezi kapsamındaki makaleyi görünce “ne güzel hem de bir üniversitede araştırma konusu olmuş amatör denizcilik” diye sevinmiştim. Ancak tezle ilgili altı sayfalık makaleyi okuyunca sevincim vasat bir rüzgâr hamlesi kadar bile sürmedi.

Karşımda sadece UAB/Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın resmi açıklamalarını, propaganda metinlerini, sadece Bağlama Kütüğü verilerini esas alarak hazırlanmış, 2018-2023 arasında bir milyon ADB sayısına ulaşmak için başlatılan yeni sınav sistemi olan “Bir Milyon Amatör Denizci Projesi”ni güzelleyen bir araştırma makalesi vardı. Araştırmayı “akademik” açıdan değerlendirmeye çalışsak da tezi hazırlayan araştırmacının e-posta adresinin “…@uab.gov.tr” olması (yani UAB memuru olması) aslında araştırmanın halini ve neden bu duruma düşüldüğünü de açıklıyordu.

Amatör Sportif Denizciliğin Sorunları

BySezar Atmaca

Marmara Üniversitesi VIII. Türk Deniz Ticareti Sempozyumu’na sunulan bu bildiri amatör/sportif denizcilikle ilgili yeni rotalar çizip, yol göstermek için değil, ülkemizdeki “deniz-tekne-insan” ilişkisini farklı bir çerçeveye oturtabilecek doğru düzgün bir “harita oluşturabilmek” amacıyla kaleme alınmıştır. Çünkü rota çizebilmek için, “navigasyon bilgisi” yanında öncelikle güncel ve doğru bir “harita” gerekir.
Denizle olan ilişkimiz daha çok bakmak/izlemek, yolculuk keyfi üzerine kurulmuş, oldukça duygusal ve dolaylı bir ilişkidir. “Üç tarafımız denizle çevrili ama denize sırtımızı dönmüşüz” diye başlayan eleştiriler denize olan tutkuyu anlamaktan/anlatmaktan uzaktır. Çünkü bu algı “denizle ilgili” (denizel) olanla, “denizcilikle ilgili” (denizsel) olanın farkını yok sayar. Oysa yeterince ilgimiz/ilişkimiz olmayan deniz değil, denizcilik, yani“deniz-tekne-insan ilişkisi”dir. Yazı bunun nedenlerini/niçinlerini de gösterebilen bir harita oluşturabilme amacındadır. Günümüzde denize açılmanın, denizle yaşamanın sevildiği, “deniz-tekne-insan” ilişkisinin geliştiği ülkeler genellikle tarihinden gelen, denizaşırı gelişmiş bir deniz ticareti sayesinde “denizden yararlanma” oranı yüksek ülkelerdir. …
Amatör/sportif denizci, herhangi bir maddi kazanç amacı taşımaksızın, sevgisi, hevesi, merakı, eğlencesi, sporu, hobisi için “denizi kullanan” kimsedir. Günümüzde “deniz-tekne-insan” ilişkisinin, bu çerçevede geliştiği, denizciliğin “yalın (saf) ve bireysel kaynağı”nın amatör-sportif denizcilik olduğu, hatta doğru dürüst bir amatör/sportif denizcilik olmadan profesyonel denizciliğin de yeterince beslenemeyeceği/gelişemeyeceği söylenebilir.
Dünyada amatör/sportif denizciliğin geliştiği ülkeler, profesyonel denizci/amatör denizci, gemiadamı/amatör denizci… gibi ayrımların netleştiği/yerli yerine oturduğu ve bu sayede kurum, mevzuat, dil, yayın, temsilci, vb. olarak amatörlüğün özerkleştiği ve bağımsızlaştığı ülkelerdir.
Ülkemizdeki duruma bakıldığında “denizde çalışan/denizi kullanan” ayrımının belirginleşmediği, özellikle bahriye ve ticaret denizciliğinin “iş-meslek” temelli denizcilik algısının kendi mesleki faaliyet alanları dışında da “denizcilik bizden sorulur” anlayışıyla hegemonyasını sürdürdüğü görülür. Bu zihniyetin beslenmesinde amatör/sportif denizciliğin de yeterli katkısı var şüphesiz.

| |

Moda Sandalı (Athar Beşpınar’la Söyleşi)

Bydnzgn_adm21

Sunuş / Kullanımı Kolay Denizci Tekne Arayışları / Sezar Atmaca
Denizciliği gelişmiş ülkelerin tekne parkları denize açılmayı kolaylaştıran, heveslendiren, “başlangıç tekneleri” de diyebileceğimiz “kürekli veya yelkenli”, özgün, yaygın dingi modelleri ya da küçük tekne tipleriyle doludur. Bu ülkelerde, barınma/örgütlenme/üretim gibi temel konulardaki gelişmişlik, zamanın bilgi ve teknolojisine uygun yeni tekne tiplerinin tasarımının ve üretiminin yanında, eski/klasik teknelerin korunması, yaşatılması/replikalarının yapılması için gösterilen çabalarla da beslenir.

Ülkemize bakacak olursak; küçük, ucuz “kürekli veya yelkenli” tekne tiplerinin varlığı/üretimi/barınma olanakları amatör-sportif denizciliğin gelişmesini/yaygınlaşmasını besleyecek başlıca koşullardan biriyken bu konuda çağdaş standartların çok gerisinde kaldığımızı, bazı örneklerini artık denizlerimizde değil Koç Müzesi, Deniz Müzesi gibi müzelerde görebildiğimiz kürekli veya yelkenli eski/klasik tekne tiplerinin de artık kaybolduğunu ya da nadir hale geldiğini görüyoruz.

Yayımlanan “Bağlama Kütüğü” istatistikleri değersiz verilerden ibaret olduğu için kütüğe kayıtlı teknelerin boyları, yelkenli tekne sayısı, motor gücü ya da 50 ya da 100 yaşında kaç tekne var gibi ayrıntıları bilemiyoruz.

Bir de restore etme/edebilme sorunumuz var. Geleneksel tekne üretim usullerinin ve ustalığının kaybolmaya yüz tutması nedeniyle tekne sahipleri açısından var olanları klasik halleriyle (arma/donanım…) yaşatmak, geleceğe aktarmak zorlaşıyor. Tekne ustalarının yerini sıradan marangozlar alıyor. Kimi kurumların restore etmek yerine onarma/yenileştirme adı altında tekneleri ve tarihi deforme ettiğini üzülerek görüyoruz…

|

Cumhuriyetin 100. Yılında Rakamlarla Sportif Yelkenciliğimiz

Bydnzgn_adm21

“Sağlıklı”, “işe yarar”, “güvenilir” istatistiki veriler amatör-sportif denizciliğin sorunlarının tespiti/tartışılması ve çözümü için yol gösterici olabilir ancak bu konuda yeterli verinin/araştırmanın/çabanın olmadığını biliyoruz.
HS/Hareketli Salma sınıfları ile ilgili nadir bir örnek Hakan Ertunk’un yıllardır internette yayımladığı karşılaştırmalı istatistikler/değerlendirmelerdir. “2010, TYF hareketli salma sınıfı yarışları değerlendirmesi” yazısından beri takip ettiğim Ertunk’un verilerine yıllar önce de bir sempozyuma sunduğum bildiride dikkat çekmeye çalışmıştım:
“TYF bünyesindeki kulüplerin sorunları dile getiren, gidişatı değiştirecek kayda değer bir fikri, iddiası veya projesi duyulmadı ama Marina Dragos Yelken İhtisas Kulübü (M.D.Y.İ.K.) Başkanı Hakan Ertunk’un yıllardır internette yayımladığı hareketli salma sınıfları ile ilgili karşılaştırmalı istatistikler/değerlendirmeler nesillerin spor yap(a)madan nasıl heba edildiğini tüm çıplaklığı ile gözler önüne seriyor.” (Amatör Sportif Denizciliğin Sorunları, 2016)
Hakan Ertunk, uzun bir aradan sonra yazdığı “Cumhuriyetin 100. Yılında Rakamlarla Sportif Yelkenciliğimiz” başlıklı aşağıdaki incelemesinde TYF sitesinde yer alan sporcu ve yarışma verilerini tarayarak 2015-2023 dönemi HS/Hareketli Salma sınıflarının durumunu- gidişatını değerlendiriyor, eleştiriyor, önerilerde bulunuyor. Sörf sınıfları (Techno293, Kite, IQFoil vb.), sabit salma sınıfları (SB20, dragon vb.) ya da yat sınıfları bu yazının kapsamında değil.
Bu tür incelemelerde, değerlendirmelerde, eleştirilerde, önerilerde görmek isteyene fikir verecek yeterince veri olsa da bunların dikkate alınıp, değerlendirileceğini gösteren bir duyumun/işaretin olmaması ise ayrıca karamsarlık sebebi. Dileriz yazıdaki veriler karşılık bulur, değerlendirilir, tartışılır yeni yılda.