Bir Milyon Amatör Denizci Projesi’nin Dünü ve Bugünü…

Sezar Atmaca

Avrupa’nın Bizi Kıskanacağı Bir Rakama Ulaştık…

UAB/Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın “1 Milyon Amatör Denizci Projesi” fantezisinin usülsüzlüklerini/yanlışlarını ele alan biri Bakanlığa da gönderilmiş aşağıdaki dört yazıyı yazmıştım.

Ayrıntıları aşağıda ama yazılarda özetle “yeni yönetmelikteki çelişkiler/yanlışlar; yeni ADB belgesindeki Türkçe ve İngilizce imla hataları/yazım yanlışları, çelişkiler; eğitim dökümanının intihali ve yalapşap hali;  Sınav Yönetmeliği’ne aykırı,  mevzuatı/kuralları yok sayan sınav uygulamaları;  ADB bedelinin sınav öncesinde alınmasının hukuksuzluğu…” ve benzerleri yanında  “süreci hızlandırmak için de olsa” sınav ücretinin kaldırılması, ADES gibi “abes” bir uygulamanın ihtiyari hale getirilmesi, sağlık raporu kolaylığı gibi olumlu değişikliklere de değinilmişti.

Beş sene önce “hiç eğitim almadan ehliyet alma döneminin -ADES’le- sona ereceğini” ve “teknede pratik eğitim verileceğini” iddia eden bakanlık “1 Milyon Amatör Denizci Projesi” ile 180 derecelik bir dönüş yaparak bu iddiasından vazgeçti. Bu U dönüşünün “nedenleri hakkında” ilgililer bir açıklama yap(a)madı. Bakanlık bir şey olmamışçasına ADB eğitim ve sınavlarının liman başkanlıklarınca ADED/Amatör Denizci Eğitim Dökümanı’na göre yapılacak kısa bir eğitim ve basit bir sınav sonrası verilmeye başlandığını ilan etti.

Aslında Bakanlık “1 milyon amatör denizci sayısına erişmek” hedefini 2013’te yapılan 11. UDH Şurası’nda açıklamış ve Ocak 2014’te ADES projesi ile yola koyulmuştu. Ancak 2019-23 Stratejik Planı’nda gerekçe belirtilmeden “ADES sisteminin kolaylaştırılmasının” “ihtiyaç” olduğu açıklandı. Sonrasında ADES yerine ADED/Amatör Denizci Eğitim Dökümanı  ile 1 Milyon Amatör Denizci projesine geçildi. Aslında kampanyanın tanıtımı için kullanılan ve https://tr.depositphotos.com adresinden birkaç dolara alınan görsel malzeme bile yapılan işin niteliği hakkında fikir verebilir.

UAB mevcut sınav mevzuatıyla (ADES+ADB Sınavı) “1 milyon” hedefine ulaşamayacağını anlayınca mevzuatı yok sayarak/çiğneyerek (hukuktaki karşılığını yazmıyorum…) ilan ettiği rakama ulaşmak için her yolu denedi, uygulamalar yıllar öncesinde kaldığını zannettiğimiz “kadük sınav zihniyetini” bile aratır oldu. Amatör denizcilik camiası olan biteni pek yadırgamadı, kaygılanmadı hatta bu projeyi olumlayan yazılar bile çıktı.

Bakanlık yapılan eleştirilere/uyarılara aldırmadı,  sadece belge dağıtımını çabuklaştırmak için sınav öncesi alınan ADB bedeli uygulamasından vazgeçildi.. ADB/Amatör Denizci Belgesi dağıtma hızında dünya rekoru kırıldı, verilen ADB belgelerindeki imla hatalarına ve kelime yanlışlarına bile dokunulmadı, hiçbir amatör denizci de “belgemde yazım yanlışları var, düzeltilsin” diye müracaatta bulunmadı ki belgeler hâlâ böyle dağıtılıyor. Daha da kötüsü, ADF’nin çabalarıyla “gemiadamları mevzuatından” çıkarılarak profesyonel denizci (“seaman” “seafarer”) olmaktan kurtulan amatör denizciler yeni belgelerinin İngilizcesinde yine gemiadamı (seaman) oldular. Para kazanmak veya meslek olarak denizci olduğu için Seaman’in “amatörü olmaz”… ADF zamanında dağıtılan belgelerde ADB’nin İngilizce karşılığı uluslararası literatüre uygundu (ki yönetmelikte hâlâ aynı tanım var… ). Bürokrasinin çapa çupa işlerinden biri de belgelerde sık sık değiştirilen “ADB/Amatör Denizci Belgesi” İngilizce karşılıklarıdır:

1980’ler: Amateur Seafarer’s Certificate

1990’lar: Certificate of Proficiency for Amateur Seaman

2000’ler (ADF zamanı): Certificate of Competence for Operators of Pleasure Craft

Günümüz: Amateur Seaman’s Certificate

ADB karşılığı olarak özel tekne kullanma belgesi/tekne kullanma belgesi gibi basit adlandırmalarla bu saçmalıklara da son verilmelidir.

Aşağıdaki yazılarda yer alan bir değerlendirmeyi bu özete de yapıştırayım:

“… Eğitimin teşvik edilmesini, ama tekne kullanmak için ehliyet zorunluluğunun kaldırılmasını veya basitleştirilmesini, yetkilerin kulüplere/federasyonlara devrini dileyerek belirtelim ki bu zihniyetle bir değil, iki milyon kişiye ADB verilse fark etmez. Çünkü “…amatör-sportif denizciliğin geliştiği ülkelerde ehliyet sayısı bir başarı/gelişme ölçüsü olarak görülmez. …Ehliyet sayısının artışı denizi kullanan/denize çıkan insan sayısını göstermediği gibi insanların öğrenme düzeyinin de ölçüsü değildir. Belge değil öğrenilen/öğretilen bilgi değerlidir. Denizcilik, denizi kullanan/denize açılan, insan/tekne/sporcu/kulüp sayısını arttırmakla gelişir…”

Her belge itibarını kendi kazanır ama uluslararası ölçekte zaten sıradan bir belge olan ADB/Amatör Denizcilik Belgesi yeni uygulamayla artık “sudan” bir belge haline geldi. En azından belgenin kendisi ne ki “verdiği ne olsun” diye soran, sorgulayan bir denizcilik anlayışının gelişmesini dileyelim.

UAB, 2019-23 Stratejik Planı’nda “1 milyon amatör denizci yetiştirme hedefinin tamamlandığından” söz etse de (nerede nasıl yetişmiş acaba?)  sonuçta bu projeyle bir milyon amatör “denizci” değil, bir milyon amatör denizci “belgeli” kişi oldu ülkemizde.  Her ne kadar bizi rekora ulaştıran yol ve yöntemler sorgulanacağı için Guinness Rekorlar Kitabı’na aday olamasak da“Denizci Millet, Denizci Ülke” sloganıyla Avrupa’nın bizi kıskanacağı bir rakama ulaşmış olduk.

(Ekim 2021)

---

Bir Milyon Amatör Denizci Projesi Yazıları

1) Amatör Gemiadamları, denizciler@yahoogroups.com, 16 Kasım 2018.

2) ADB’de Yeni Aşama: Her Yol Mubah Seferberliği. denizciler@yahoogroups.com / www.turksail.com, 16 Aralık 2018.

3) Ulaştırma ve Altyapı Bakanımız Sayın Mehmet Cahit Turhan’a… denizciler@yahoogroups.com, 21 Şubat 2019.

4) Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Guinness Rekorlar Kitabı’na Aday…(Olabilir mi?), www.turksail.com, 23 Ağustos 2019.

---

UAB/Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı,“1 Milyon Amatör Denizci Belgesi Projesi”ni değerlendiren ilk yazı (16 Kasım 2018).

“Amatör Gemiadamları”

UAB/Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, bir tür “hızlı bant sistemine” geçerek, ADB/Amatör Denizci Belgesi sayısını Cumhuriyetimizin 100. kuruluş yılı olan 2023’e kadar %375 artışla bir milyona çıkarmak istiyor. Bunun için, GASM/Gemiadamları Sınav Merkezi tarafından organize edilen sınavlara ilaveten, liman başkanlıklarında (açıklanan hedef 71, ama şimdilik 24 yerde) yeni bir “eğitim ve yazılı sınav” sistemine geçiliyor. UAB bu amaçla;

1. Özel Teknelerin Donatımı ve Kullanacak Kişilerin Yeterlikleri Hakkında Yönetmelik’tedeğişiklikler yaptı (Resmi Gazete, 14 Eylül 2018).

2. “Amatör Denizci Eğitim ve Sınavlarına İlişkin Uygulama Talimatı” ve ADES/Amatör Denizci Eğitim Sistemi’nin yerine de geçecek, temel eğitim programı olduğu belirtilen “Amatör Denizci Eğitim Dokümanı”nı  yayımladı (UAB/DİDGM 24 Ekim 2018).

UAB’nin, her zamanki gibi “ben yaptım oldu” mantığıyla hazırladığı yeni amatör denizci “eğitim/yazılı sınav/belge” düzeni,  akıntıyı aşamayan yandan çarklı Boğaziçi vapurlarına atfedilen eski bir deyimi hatırlattı: “cabalama kaptan ben gidemem”.

Düzeltilip Yeniden Yayımlanması Gereken Yönetmelik Değişikliği

Bakanlığın gerekçe olarak yazdığı ulvi amaçları, ayrıntıları bir kenara bırakırsak durum şöyle özetlenebilir:  14 Eylül’de yayımlanan Yönetmelik değişikliğinin “içerdiği birkaç yanlış/hata nedeniyle düzeltilerek yeniden yayımlanması gerekiyor”. Şöyle ki Yönetmelik ekinde yayımlanan yeni ADB’nin[1] İngilizce karşılığı “amateur seaman’s certificate” olarak değiştirilerek en eski haline getirilmiş. ADF/Amatör Denizcilik Federasyonu, zamanında, bu tanımların yerli yerine oturması, amatör denizcilik mevzuatının gemiadamları mevzuatından çıkarılması için çok çaba göstermiş ve başarılı olmuştu. “Seaman” kullanımının ADB’den kaldırılması da bunlardan biridir. Herhalde ADF’nin emeklerinin son kalıntısı da kalmasın istenmiş olacak ki böyle bir değişiklik yapılmış. Ancak Yönetmelik’te “Tanımlar” bölümünde (ve halen kullandığımız ADB’lerde) yer alan şu maddenin değiştirilmesi “unutulmuş”.

MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;

a) Amatör Denizci Belgesi/Certificate of Competence For Operators of Pleasure Craft (ADB): Özel tekneleri kullanmak için bu Yönetmelikte aranan şartları sağlayan kişilere verilen belgeyi.

İnsanın, “seaman” tanımının tarihini/hukukunu/uluslararası mevzuattaki durumunu bilmiyorsunuz, Encyclopedia of Nautical Knowledge … vb. kaynakları duymadınız, Osmanlıca denizcilik sözlüklerimizin temel kaynaklarından Illustrated Marine Encyclopedia’dan da haberiniz yok, “Denizcilik Alfabesi’ni görmediniz, peki Bakanlığınızın bastığı (UDHB, 2. Baskı 2012), halen sitesinde de dijital hali bulunan iki dilli  “Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü’nü de mi görmediniz? Zahmet edip buradaki amatör denizci ve gemiadamı tariflerine, İngilizce karşılıklarına bakmadınız mı diye sorası geliyor… Kullandığınız “Gemiadamı Cüzdanı” üzerinde “Seaman’s Book” yazıyor. Bu konuda çok şey yazılabilir ama kısa keseyim ticari ve askeri bahriye terimi olan Seaman’in “amatörü” olmaz. ADB/Amatör Denizci Belgesi kartında düzeltilmesi gereken diğer yerler şöyle:

1. İmla kuralları gereği ADB’nin sınırlarını çizen cümledeki “için” kelimesi küçük harfle değil büyük harfle yazılır! (Bağlaçlar ve mi eki küçük harfle yazılır…)

2. Recretional yazımı yanlıştır, doğrusu: “recreational”

3. (Citizenship Id No) yazımı da yanlış, doğrusu :  T.C. Kimlik No. (Citizenship ID No.)

Uygulama Talimatı ve Amatör Denizci Eğitim Dökümanı

UAB bürokratları “Uygulama Talimatı” ile 2 Ekim 2018’den itibaren “amatör gemiadamları/amateur seaman’s” dedikleri denizcilerin sayısını arttırmak için:

1. Temel eğitim programı olan “Amatör Denizci Eğitim Dokümanı” hazırlayıp…

2. Bu dokümana göre liman başkanlıklarında yapılacak eğitimi (veya ADES’i) geçen adaylara “yazılı” sınav hakkı vermişler. İyi tarafı katılımcı sayısını arttırmak için de olsa 75 lira olan sınav ücretinin kaldırılması.

Bilindiği gibi Bakanlık ADF sayesinde örnek bir düzeye ulaşan, çevrimiçi (online) ADB/KMT sınav sistemini, denizciliğin geliştiği ülkelerde olduğu gibi federasyonlara/kulüplere devrederek amatör/sportif denizciliğe katkıda bulunmak yerine bu yetkiyi uzatmamış; 2014’ten sonra ADES/Amatör Denizci Eğitim Sistemi’ni geçme şartına bağlanan sınav GASM/Gemiadamları Sınav Merkezi tarafından düzenlenmeye ve liman başkanlıklarında yapılmaya  başlanmıştı. Yeni eğitim/yazılı sınav düzeniyle “ihtiyari” hale gelip, artık pek de tercih edilmeyecek olan ADES/Amatör Denizci Eğitim Sistemi başlatılırken ileri sürülen büyük iddiaları hatırlayan var mı?

Bakanlık, “sakıncaları, bireysel yanlışlara yol açması” gibi nedenlerle 2005 yılında ADF aracılığıyla eski sınav sisteminden vazgeçmişti. Ancak Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın, ADF sayesinde bir standarda kavuşturulan ve kısa sürede çevrimiçi hale dönüştürülen sınav sistemini (ki Bakanlık bu sistemi örnek alarak gemiadamları için de çevrimiçi  sınav sistemi kurdurdu!) önce geri alıp, şimdi de liman başkanlıklarına/personeline, eğitim/yazılı sınav/eğitmen vb. yetkiler vererek yıllar öncesinde kaldığını zannettiğimiz “kadük sınav zihniyetini” başat hale getirmeye çabalaması hazindir.

Liman başkanlıklarının yazılı sınavı nasıl yapacakları, Yönetmelik gereği (Madde 10 ve 11) 4 seçenekli 50 soruluk sınav kâğıdını nasıl hazırlayacakları, bastıracakları vb. ayrıntılar ilgili talimatta belirtilmemiş.

Temel eğitim programı olduğu belirtilen ve liman başkanlıklarının eğitimde dağıtacağı 60 madde/20 sayfadan oluşan ve “acaba yazım sonrası kimse okumadı mı, bakmadı mı?” dedirten “Amatör Denizci Eğitim Dokümanı”nda yazılanları değerlendirmenin bir anlamı yok. Çünkü Eğitim Dokümanı’nda temel  kaynak olarak kullanılan Denizcinin El Kitabı (Denizcilik Müsteşarlığı, 2010) için Ulaştırma Bakanlığı’na  23.08.2010 tarihinde, hukuken tartışmalı durumu ile birlikte “intihal, yanlış, eksik ya da anlatım bozukluklarını, özensizlikleri” 3 sayfada örnekleyerek  “bu tür yayınlar ne denizciliğe, ne de kurumlara bir değer katar” diyen bir dilekçe göndermiştim. Bakanlığın bir süre daha bastırmayı sürdürdüğü Denizcinin El Kitabı bir “kaynak değeri” olmamasına rağmen bu kitabın temel kaynağı olmuş. Yine kaynak olarak gösterilen onca emek ve masrafla hazırlanmış, ancak bakanlık yayınlarının eser sahibinden izinsiz -ve  alıntılama/kaynak gösterme kurallarına uymadan- usülsüz, sanki kendileri yazıp çizmişler gibi faydalanmayı  sürdürdüğü kes-yapıştır kurbanı  Amatör Denizci Elkitabı’nın adı yanlış, künyesi yazılmamış.

Eğitimin teşvik edilmesini, ama tekne kullanmak için ehliyet zorunluluğunun kaldırılmasını veya basitleştirilmesini, yetkilerin kulüplere/federasyonlara devrini dileyerek belirtelim ki bu zihniyetle bir değil, iki milyon kişiye ADB verilse fark etmez. Çünkü “…amatör-sportif denizciliğin geliştiği ülkelerde ehliyet sayısı bir başarı/gelişme ölçüsü olarak görülmez. …Ehliyet sayısının artışı denizi kullanan/denize çıkan insan sayısını göstermediği gibi insanların öğrenme düzeyinin de ölçüsü değildir. Belge değil öğrenilen/öğretilen bilgi değerlidir. Denizcilik, denizi kullanan/denize açılan, insan/tekne/sporcu sayısını arttırmakla gelişir…”[2]

Bakalım “amatör gemiadamlığı” (amateur seaman’s) eğitim/yazılı sınav/belge süreci nasıl ilerleyecek?

(denizciler@yahoogroups.com, 16 Kasım 2018)

***

UAB/Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı,“1 Milyon Amatör Denizci Belgesi Projesi”ni değerlendiren ikinci yazı (16 Aralık 2018).

***

ADB’de Yeni Aşama

“Her Yol Mubah” Seferberliği                                                           

UAB/Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, “2023’te 1 milyon ADB/amatör denizci belgesi” sayısına ulaşma hedefini ilk kez Eylül 2013’te yapılan 11. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Şurası’nda açıkladı. Bakanlık “…mevcut modelle (ADES+ADB Sınavı) ulaşılması ‘imkânsız ve külliyen dayanaksız bir rakam’”[3] eleştirisini dikkate almasa da 14 Eylül 2018’de Yönetmelik değişikliğine gitti ve “hızlı bant sistemi” diyebileceğimiz yeni bir sınav sistemini uygulamaya başladı. Ancak yapılan değişiklikler sistemi yeterince hızlandırmamış olacak ki Yönetmelikte bir değişikliğe daha gidildi.[4]

Peki yapılan değişiklikler sistemi hızlandırmaya, bir milyon ADB hedefine ulaşmaya yetecek mi?  Mevzuata/kurallara uyulursa üç temel nedenden dolayı ne yazık ki mümkün değil:

1)  Liman başkanlıklarının ADB Sınavı yükünü kaldırmada zorlandığı, bu işler için yeterli zamanı ve örgütlenmesi olmadığı görüldü (ADES’i geçmek kolay ama sınav onayı için aylarca beklemek mümkün!). Bu da doğal, çünkü kurumun asli görevi, “deniz ulaştırması ve ticaretini düzenleyip geliştirmek”, örgütlenmesi de buna göre… Bu duruma rağmen UAB şimdi de -son yılların ortalaması alındığında- “bir sene” boyunca verdiği ADB miktarının 1.5-2 katını “bir ayda” vermek istiyor! …

2) Mevcut mevzuata göre motor gücü 10 beygirin altında olan tekneleri ehliyetsiz kullanmak mümkün… Yani özel/sportif teknelerin yarısını (Bağlama Kütüğü kayıtlarına göre ~%52’sini!) ehliyetsiz kullanmak mümkün. Kayıtsız tekneler eklendiğinde bu rakam daha da büyüyor. Yani ufak tekne kullanmak için ADB’ye gerek yok.

3) Şüphesiz Bakanlık, ADB sayısını artırmak isteyebilir. Ancak bunun yolu bir övünç vesilesi olmaktan başka bir faydası olmayacak bir milyon rakamına ulaşmak değil amatör-sportif denizciliği geliştirecek girişimlerdir.

Tekrara düşmek adına[5] vurgulayalım ki amatör/sportif denizciliği geliştirmek merkezi gücün paylaşılarak sivil toplumu cesaretlendirecek, bürokrasiyi azaltacak demokratik uygulamalarla mümkün. Amatör/sportif denizciliğin gelişebilmesi başta UAB olmak üzere İdare’nin yetkilerini federasyon, kulüp, dernek, şirket vb. kuruluşlar eliyle kullanmasına, paylaşmasına bağlı.

Amatör-sportif denizciliğin heveslisi-meraklısı bu çevrelerde sosyalize oluyor, tanımaya, öğrenmeye, eğitim almaya, denize açılmaya çalışıyor…

Bakanlığın şimdi de “memurları” aracılığıyla eğitim vermeye kalkabilmesi, merkezi iktidarın gücü (yanında donanımsız özgüveni, dünyadaki örneklerden habersiz olması…) kadar, kulüplerimizin, federasyonlarımızın da güçsüzlüğünün … işareti sayılabilir.

Neler Yapılıyor, Neler Yapılabilir?

Peki liman başkanlıkları bu yükün altından kalkmak için neler yapıyor?  İşte uygulamalardan birkaç taze örnek:

●“… Liman Başkanlığımızca ücretsiz olarak ‘yarım gün’ içinde temel eğitim verilerek sınav yapılacaktır.” 

● “……’te özel bir teknede düzenlenen ve 140 kişinin katıldığı eğitimin ardından sınav yapıldı.”

●Başka bir liman başkanlığı daha pratik bir yol bulmuş, son değişikliklere göre basılıp adaylara dağıtılması gereken “Amatör Denizci Eğitim Dokümanı” yerine “30-45 dakikalık slaytlı eğitim (!)” sonrası her türlü yardıma açık bir sınav yapılıyor.

Sanmayın ki bunlar istisna ya da Yönetmelik’e uygun sınav yapan var (Madde 10-11’e göre, 4 seçenekli 50 soruluk sınav yapılması gerekiyor, ama kimin umurunda!). Yıllardır gemiadamları eğitimine de emek veren meslekten denizci bir arkadaşım durumu şöyle özetledi: “Yoldan geçene ADB veriyorlar. Bu durumda bir milyon amatör denizci değil, bir milyon ADB’li olur!” 

UAB bir süre sonra ADB sayısını arttırmak için 10 beygirin altındaki tekneleri ehliyetsiz kullanma istisnasını da kaldırabilir! Süreci hızlandırmak için bildik eski “kara düzen usulleri!” ya da mevzuatı/kuralları yok sayan uygulamalarla ADB dağıtılması (örneğin 2005 Marmaris Denizcilik Festivali’nde bürokratların keyfince dağıtılan 520 ADB gibi…) veya ADB kontrollerinin sıklaştırılması da gündeme gelebilir.

“Bakalım ‘amatör gemiadamlığı’ (amateur seaman’s) eğitim/yazılı sınav/belge süreci nasıl ilerleyecek?” demiştik[6] ama görüldüğü gibi fazla beklemeye gerek kalmadı, sürecin nasıl ilerleyeceği belirginleşti; UAB, uygulamayı “hızlı bant” sisteminden “her yol mubah” seferberliğine çevirdi.

Böylece, “çağdaş ve hakkaniyetli bir sınav/değerlendirme sistemi” kurmaya uğraşan, kurduğu örnek ADB/KMT Sınav sistemini UAB’ye devreden ADF’nin (2005-2013) “onca emeği de, çabası da” artık yok edilmiş ve mevzuatın/kuralların yerini keyfilik almıştır denebilir.

Dünyada muadil belgelerle ilgili, EBA/European Boating Association, (www.eba.eu.com)ya da ECE/Economic Commission for Europe gibi  kurumların standartlarının/çalışmalarının ulaştığı düzeyden, ele aldığı sorunlardan (ör. EBA Position Statement International Certificate for Operator of Pleasure Craft; ECE/Guidelines to Resolution No: 40 “International Certificate for Operators of Pleasure Craft”) habersiz olan bürokrasimiz, verdiği belgenin geçerliliğini uluslararası düzeyde de tartışılır hale getiriyor ne yazık ki.[7] Zaten bunlardan haberdar olunsaydı ADB’ye bir araç kullanımı için olana benzer şekilde “… tekne kullanma belgesi” adı verilir ve amatör denizci için de “seaman” tanımı kullanılmazdı.

Son Söz

Peki bu değişikliklerin hiç olumlu bir tarafı yok mu? Sınav ücretini kaldırmak, ADES’in ihtiyari hale getirilmesi, ADB’siz tekne kullanma cezasının 1000 liraya düşürülmesi, sağlık raporu kolaylığı gibi değişikliklerin olumlu olduğu söylenebilirse de, kullanılan yol ve yöntemlerin sakatlığı; yapılan yanlışlar, ortada düşünülüp, paylaşılmış/tartışılmış, geliştirilmeye çalışılan bir sistemin olmayışı, uluslararası uygulamalardan/gelişmelerden kopukluk, ya da yapılan değişikliklerin sadece sayısal hedefe ulaşmak, işleyişi hızlandırmak için olduğu göz önüne alındığında elde olumlayacak bir şey kalmıyor ne yazık ki[8]. (Sanırım ADB kontrolleri başlayınca ADB’siz tekne kullanma cezasının 2500 liradan 1000 liraya düşürülmesinin hikmetini de anlayacağız…)

“Denizcilik kültürü” aşılamak; “denizci millet, denizci ülke” hedefine ulaşmak; “insanlarımızın yüzünü denizlere çevirerek ufkun ötesini görmelerini sağlamak” amacıyla yapıldığı belirtilen bu UAB/DİDGM uygulamalarının gidişata bir değer katmayacağı, iddialarının slogandan öte bir anlamının olamayacağı söylenebilir. UAB olan-bitenin farkına varıp kendi ayağına gemici düğümü atmaktan vazgeçer mi bilinmez…

“Eğitimi/öğrenmeyi” teşvik eden bir denizcilik anlayışının gelişmesini, tekne kullanmak için ehliyet zorunluluğunun belli sınırlar içinde kaldırılmasını veya basitleştirilmesini (birçok yol önerilebilir ama ana sorun bunların konuşulacağı/tartılacağı ortamların oluşturulabilmesidir), yetkilerin dernek/kulüp/federasyon vb. kurum ve kuruluşlara devrini dileyelim. Şüphesiz yetki devrinin/paylaşılmasının bir anlamı olabilmesi için amatör-sportif denizciliğin “amatör yönünü” besleyecek tekne tiplerinin, barınma olanaklarının, mevzuat, yönetim, kulüp modellerinin mevcut yetersizliğinin aşılabilmesi için de çok çaba gösterilmesi gerekiyor.

(denizciler@yahoogroups.com, http://www.turksail.com/genel-haberler/16250-adb-de-her-yol-mubah-seferberligi, 16.12.2018)

***

 1 Milyon Amatör Denizci Projesi’nin “sorunları/hukuksuzlukları/yanlışları/ usülsüzlükleri ve doğuracağı problemler” hakkında CİMER ve Bakanlığa Şubat 2019’da gönderilmiş yazı…

***

Ulaştırma ve Altyapı Bakanımız Sayın Mehmet Cahit Turhan’a

“Söylenme” düzeyinde kalmasın, fikri takibimi sürdüreyim diye aşağıdaki metni 19 Şubat’ta önce CİMER’den, sistem metnin tamamını almayınca sonra kargo ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na gönderdim.

 “1 Milyon Amatör Denizci Projesi” gibi uygulamalar UAB bürokratlarının amatör-sportif denizcilik tasavvurlarını,  bu alana verdikleri “değeri” de gösteriyor. UAB’nin birçok “proje” uygulamasına bakıldığında  bürokrasinin amatör-sportif denizciliği katıksız fantezilerinin uygulama alanı olarak gördüğü söylenebilir.  Örneğin  muhtemelen, ADES’i başlatan ekiple, “1 Milyon ADB” uygulamasını başlatarak fiilen ADES’i işlevsiz/kullanılmaz hale getiren  ekip  farklı… Niye başlatıldı, niye vazgeçildi, ekipler (bürokratlar) birbirleriyle bu konularda acaba  tartıştı mı, konuştu mu,  ne düşünüyorlar bilmemizin imkânı yok.

UAB’nin “1 Milyon Amatör Denizci Projesi” reklamlarında bakanlık logosuyla birlikte kullandığı ahşap bir zemine oturmuş, başında şapkası, üzerinde mavi-beyaz çizgili denizci kıyafeti denebilecek tişörtü, tek gözlü uzun bir dürbünle ileriye bakan çocuk temasının böyle bir projeyle ne ilgisi olabilir diye de merak ettim?  Sanmayın ki fotoğraf için bir emek/çaba gösterilmiş; https://tr.depositphotos.com adresinden birkaç dolara alınan bir fotoğraf… Hatta aynı çocuğun gökyüzüne dürbünle bakan bir modeli de var aynı sitede. Böyle projeye böyle reklam/sunum mu diyelim? Yoksa bu tema,  projenin çocukça olduğu anlamına mı gelir?

 Şüphesiz amatör-sportif denizciliğin estireceği kuvvetli rüzgârlarla/projelerle bu alandaki UAB faaliyetlerini etkilemesi/yönlendirmesi beklenir, istenir ama “yatak liman”dan çıkabilmek için yelin kuvveti yetmiyor ne yazık ki. Yel yetmeyince de konuşmacı olarak davet etmek ama çaparizleri/gidişatı sorgulamamak, rüzgâr hamlesinden ibaret projelere kapılmak ya da (muhtemelen CNR Avrasya Boat Show açılışında da) açılışı yapan UAB ilgililerinin/standının tıpkı ADES açıklamaları gibi çoşkuyla aktaracakları “1 Milyon Amatör Denizci Projesi”ni alkışlamak, varsa yeni projelerini dinlemek düşüyor katılımcılara.

“Varsa yeni projeleri…” dedim çünkü UAB’nin bir “eğitim teknesi projesi” duyumu da aldım ama kiminle, nasıl yapılacak, tekne kaç metredir vb. konularda duyumum ya da açıklanmış bir bilgi yok henüz. Belki CNR Avrasya açılışında açıklar UAB bürokratları. Gerçekleşirse yeni bir proje değil, daha önce denendi ama açıklanırsa sormak lazım: Şubat 1968’de Beden Terbiyesi Genel Müdürü tarafından açıklanan “Toplu Eğitim İçin Büyük Tekneler İnşası” projesini ve akıbetini bilen var mı? diye…

Deniziniz ve rüzgârınız özlediğiniz gibi olsun…

sezar atmaca

 —–

Ulaştırma ve Altyapı Bakanımız Sayın Mehmet Cahit Turhan,

1) Bakanlığınız tarafından “1 Milyon Amatör Denizci Projesi” çerçevesinde 14 Eylül 2018’den beri yapılan “eğitim+yazılı sınav” uygulamalarının çoğu Özel Teknelerin Donatımı ve Kullanacak Kişilerin Yeterlikleri Hakkındaki Yönetmelik’e aykırıdır ve ADB dağıtma uğruna yapılan sınavlarda bir standart kalmamıştır. Yönetmeliğin 10. ve 11. maddelerine göre sınavlarda “en az dört seçenekli, çoktan seçmeli test yöntemiyle, 50 soru sorulması” (hatta soruların konulara göre eşit ağırlıkta olması) gerekmektedir. Ancak uygulamada örneğin Gelibolu Liman Başkanlığı doğru/yanlış seçenekli sadece 20 soru, Güllük Liman Başkanlığı doğru yanlış seçenekli 20 soru+çoktan seçmeli 4 seçenekli 30 soru (toplam 50 soru), keza İstanbul Sefaköy/Beşyol Gemiadamları Sınav Merkezi yine aynı şekilde doğru/yanlış seçenekli 20 soru+4 seçenekli 30 soru (toplam 50 soru) ile sınav yaparken Marmaris Liman Başkanlığı mevzuata uygun sınav yapmaktadır. Birkaç örnekle geçiştirdim ancak sınav belgelerinin iki yıl süre ile muhafazası zorunlu olduğu için istenirse mevzuata aykırı diğer uygulamaların tesbiti kolaylıkla mümkündür.  Yönetmeliğe aykırı olarak yapılmış sınavlar hukuken meşru mudur? Mevzuatla/uygulama arasındaki bu çelişkiyi gidermeyi, sınavları mevzuata uygun/standart hale getirmeyi ya da mevzuatı değiştirmeyi düşünüyor musunuz?

2) Sınava başvuran adaylardan sınav sonucu belli olmadığı halde Belge Harcı peşin olarak alınmaktadır. Adayların www.odemeler.udhb.gov.tr internet adresinden Yeterlilik Belgesi→Amatör Denizci Belgesi→ Ad Soyad→32.10 TL. başvurusunu oluşturup belge harcını Halk Bankası’na yatırması halinde sınava girmeye hak kazanması etik midir? Belge Harcı, hukuken ve etik olarak, ülkemizdeki diğer bütün belge harcı uygulamalarında olduğu gibi sınavı başardıktan sonra yatırılması gereken bir harç değil midir? Belge harcını yatıran sınavı başarmış mı sayılmaktadır? Bu uygulamayı hukuka uygun hale getirmeyi düşünüyor musunuz? Aynı yönetmeliğin “sınavı başarma” başlıklı 12. maddesine göre sınavı başarmak için 100 üzerinden en az 60 puan almak gerekiyor. Bu maddeyi kaldırmayı düşünüyor musunuz?

3) 14 Eylül 2018’de söz konusu yönetmelikte yaptığınız değişiklikler sonrası Yönetmelikte Amatör Denizci Belgesi’nin 2 farklı İngilizce karşılığı ortaya çıkmıştır. Yönetmeliğin 4/a maddesindeki karşılık doğruyken (Certificate of Competence For Operators of Pleasure Craft ), yeni ADB’lerde yer alan İngilizce karşılık (Amateur Seaman Certificate) yanlıştır. Yönetmelik 4. Madde ve EK-2’deki bu çelişkiyi gidermeyi, belgedeki yanlışı düzeltmeyi düşünüyor musunuz?

4) Bakanlığınızca yayımlanan “1 Milyon Amatör Denizci Projesi” için temel eğitim programı olduğu ve eğitimde dağıtılacağı belirtilen ancak bir eğitim dokümanı olmaktan uzak “Amatör Denizci Eğitim Dokümanı”nın kaynakçasında (s. 21) yer alan 4 kaynaktan biri Amatör Denizci Elkitabı’dır.

Onca emek ve masrafla hazırlanmış, ancak bakanlık yayınlarının Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve ilgili mevzuata aykırı olarak eser sahibinden izinsiz ve  alıntılama/kaynak gösterme kurallarına uymadan, usülsüz, sanki kendileri yazıp çizmişler gibi faydalanmayı  sürdürdüğü “kes-yapıştır kurbanı” Amatör Denizci Elkitabı’nın kaynakçada künyesi yazılmamıştır (hazırlayan Sezar Atmaca, ADF Yayınları, 2017). Genel olarak kötü hazırlanmış, yanlış ifadelerle dolu ve bir eğitim dokümanı olmaktan uzak “Amatör Denizci Eğitim Dokümanı”nda tarafımdan izin alınmadan çizimlerin/metinlerin kullanılması etik ve ahlaki midir, mevzuata uygun mudur?

5)“1 Milyon Amatör Denizci Projesi” çerçevesinde sayısal hedefe ulaşmak, işleyişi hızlandırmak adına yurt çapında yürütülen mevzuata aykırı, hukuku ve standartları yok sayan yönleri de olan  bu uygulamalar Kurumunuza, belgeye, sınava girenlere bir “değer” katmıyor ne yazık ki (Eleştiriler için bkz. dipnot 1-2).  Özetle UAB/DİDGM uygulamalarının gidişata bir değer katmayacağı, iddialarının slogandan öte bir anlamının olamayacağı söylenebilir.

Şüphesiz Bakanlık, ADB sayısını artırmak isteyebilir. Ancak bunun yolu bir övünç vesilesi olmaktan başka bir faydası olmayacak bir milyon rakamına ulaşmak gibi katıksız fanteziler değil amatör-sportif denizciliği geliştirecek girişimlerdir. Bakanlığınız, amatör-sportif denizciliğin geliştiği ülkelerdeki gibi belgeyi değil, “eğitimi/öğrenmeyi” teşvik etmeyi, tekne kullanmak için ehliyet zorunluluğunun belli sınırlar içinde kaldırmayı veya basitleştirmeyi,  yetkilerini dernek/kulüp/federasyon vb. kurum ve kuruluşlara paylaşmayı düşünmekte midir? Bakanlığınızın amatör-sportif denizciliğe yönelik ama başarısız olmuş ve kamu kaynaklarını heba eden Küçük Denizcinin El Kitabı, Denizcinin El Kitabı, Denizciliği Öğrenelim (veya bugün fiilen vazgeçilen ADES uygulaması) gibi tasavvurlarının/uygulamalarının da sorgulanması gerekmiyor mu?

1. •Amatör Gemiadamları, denizciler@yahoogroups.com, 16 Kasım 2018.

2.  Amatör Denizci Belgesi’nde Yeni Aşama: Her Yol Mubah Seferberliği, 16 Aralık 2018 http://www.turksail.com/genel-haberler/16250-adb-de-her-yol-mubah-seferberligi

(denizciler@yahoogroups.com, 19 Şubat, 2019)

***

UAB/Bir Milyon Amatör Denizci Projesi’nin deryada ulaştığı nokta…Yazı yazıldığı tarihte (23 Ağustos 2019) 650 bin olan rakam günümüzde bir milyona ulaştı.  

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Guinness Rekorlar Kitabı’na Aday (Olabilir mi?)

İlgilenenler hatırlayabilir, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın (UAB) “1 Milyon Amatör Denizci” projesi ile ilgili “sorunları/hukuksuzlukları/yanlışları/usülsüzlükleri/doğuracağı problemleri” geçen sene iki yazı ile anlatmaya çalışmış[9], bu yanlış rotayı önce e-posta ile CİMER’e, sonra da bir dilekçeyle Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Cahit Turhan’a aktarmış ve bu dilekçeyi de sizlerle paylaşmıştım.[10] Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) Eğitim ve Belgelendirme Daire Başkanlığı’ndan “Amatör Denizci Belgesi eğitim ve sınavları mevzuata uygun şekilde yazılı veya on line test şeklinde yapılması için özen gösterilmektedir.” diyen,  dolayısıyla ilettiğim onca soruna hiçbir şekilde değin(e)meyen bir  “geçiştirme”cevabı[11] alınca bunu paylaşmak ihtiyacı da duymadım. Belki bazı uyarılar dikkate alınır, düzeltilir diye beklediysem de gidişatta herhangi bir değişiklik olmadı, örneğin amatör denizcilere verilen ADB belgesindeki yazım yanlışları bile düzeltilmedi (bildiğim kadarıyla hiçbir amatör denizci de “belgemde yazım yanlışları var, düzeltilsin” diye müracaatta bulunmadı…). ADB “dağıtmak” için uygulanan önce  “Hızlı bant sistemi” sonra “Her yol mubah seferberliği” giderek bir “furya”ya dönüştü. Bir kere daha görüldü ki “hiçbir sorun onu yaratan bilinç düzeyiyle çözülmez” (A. Einstein).

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı’mızın birkaç gün önceki açıklamasına  göre Amatör Denizci Belgesi (ADB) sayısı 650 bine (650.000!) ulaşmış.[12] Bakanlık kayıtlarına göre bu rakam Eylül 2018’de 210.697 idi.[13] Yani, bir senede yaklaşık 450 bin (450.000) kişiye ADB verilmiş demektir ki bu kesinlikle bir dünya rekorudur. “Denizci ülke, denizci millet” şiarıyla deryaya ayda 35-40 bin “eğitimli” amatör denizci “katmak” her ülkenin harcı değildir. Bu proje açıklandığında bir katkı bekleyenler ya da olumlayarak bir beklenti içinde olanlar başarısından dolayı mutlaka Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nı GUINNESS Rekorlar Kitabı’na aday göstermelidir.

Ancak şöyle bir problem var ki Guinness Rekorlar Ofisi yetkilileri sınavların hangi usullerle yapıldığını bilmek, bir yılda ADB verilen 450 bin kişinin “iki yıl saklanması zorunlu” sınav belgelerini örnekleyerek görmek, Amatör Denizci Eğitim Dökümanı’nı incelemek, hatta pratik eğitime katılmak isteyebilirler.  Ayrıca Bakanlıkta ya da liman başkanlıklarında tanıdığı olanın sadece fotoğraf ve nüfus cüzdan sureti vererek Amatör Denizci Belgesi (ADB) alabilmesi için gösterilen “özenin” gerekçelerini Guinness yetkililerine anlatmak ve açıklamak da pek mümkün olmaz… Hatta  Guinness yetkilileri ADB’deki İngilizce yanlışlarının nedenini, örneğin ana dillerinde yazılmış ancak pek anlam veremedikleri “recretional” kelimesinin anlamını da merak edebilirler… 

Özetle Türkiye’nin sığ sularında kolaylıkla aşılan/yok sayılan bu çaparizlerle  uluslararası sularda, açık denizlerde, Guinness sularında seyir yapmak neredeyse imkânsız…

Gidişata bakıldığında ümide kapılacak bir durum olmasa da, bürokrasinin slogandan öte bir anlamı olmayan katıksız ve hukuksuz, kamu kaynaklarını heba eden fantezilerinden uzak durarak, tekrar vurgulayalım:  Emekle,“eğitimi/öğrenmeyi” teşvik eden bir denizcilik anlayışının gelişmesini, tekne kullanmak için ehliyet zorunluluğunun belli sınırlar içinde kaldırılmasını veya basitleştirilmesini, yetkilerin dernek/kulüp/federasyon vb. kurum ve kuruluşlara devrini; amatör-sportif denizciliğin “amatör yönünü” besleyecek tekne tiplerinin, barınma olanaklarının, mevzuat, yönetim, kulüp modellerinin mevcut yetersizliğinin aşılabilmesi için çaba gösterilmesini dileyelim.

Deniziniz ve rüzgârınız özlediğiniz gibi olsun…

(/ http://turksail.com/genel-haberler/16663-dag-t-lan-adb-say-s-650-bine-ulastı, 23 Ağustos 2019)

---

[1] Belgenin orijinal hali için bkz. Resmi Gazete, 14 Eylül 2018: Özel Teknelerin Donatımı ve Kullanacak Kişilerin Yeterlikleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelik, Madde 6/Ek 2.

[2] Bakanlığın geçmişteki bu ve benzeri faaliyetlerinin bir değerlendirilmesi, örneğin mevzuat değişikliklerinin sürekli “pervaneye halat/zincir” dolaması”nın nedenleri, bürokratların amatör/sportif denizcilik tasavvurlarının eleştirisi  için şu kaynağa da bakılabilir: Sezar Atmaca,  Amatör Sportif Denizciliğin Sorunları, Marmara Üniversitesi VIII. Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2016, (internetten de indirilebilir).

[3] “Amatör Sportif Denizciliğin Sorunları”… (Bkz. dipnot 3)

[4] Özel Teknelerin Donatımı ve Kullanacak Kişilerin Yeterlikleri Hakkında Yönetmelik’te 16 Kasım 2018 tarihinde yapılan değişikliğe göre artık “sürücü belgesi sahibi” olanlardan ADB için Sağlık Raporu istenmeyecek.  

[5] İskeleye Yanaşan, Denizler, Gemiler, Denizciler, Der. Orhan Berent-Murat Koraltürk, içinde “Deniz Kültürü ve Amatör –Sportif Denizcilik” İletişim Yayınları, 2013. “Amatör Sportif Denizciliğin Sorunları”, Marmara Üniversitesi VIII. Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, içinde, Mayıs 2016, (internetten de indirilebilir).

[6] “Amatör Gemiadamları” https://groups.yahoo.com/neo/groups/denizciler/conversations/topics/11512  (16 Kasım 2018).

[7] Yeri gelmişken bir temsil zafiyetine de değinelim: DTO/Deniz Ticaret Odası, EBA/European Boating Association’a kayıtlı ama amatör denizcilikle ilgili aktarılan bir bilgi, belge, çalışma, çeviri yok… ADF/Amatör Denizcilik Federasyonu da DTO’nun “Gemi Klas Müesseseleri, Sigortacılar, Deniz Ekspertiz ve Sürveyor Faaliyetleri” başlıklı 35 Nolu Meslek Komitesi grubunda yer alıyor (!)… 

[8] Gerçi UAB yıllardır amatör denizcilikle ilgili konularda benzeri “yol ve yöntemleri, usulleri” kullanıyor zaten. Bakanlığın “pratik eğitim” iddiası ile 2014 başında yürürlüğe koyduğu ADES sisteminin iddialarını/argümanlarını, o zamanki eleştirilere Bakanlık yetkililerinin verdikleri resmi cevapları ve açıklamaları hatırlayan var mı acaba?

[9]  Amatör Gemiadamları (16 Kasım 2018, www.groups.yahoo.com/group/denizciler-11512); Amatör Denizci Belgesi’nde Yeni Aşama: Her Yol Mubah Seferberliği (16 Aralık 2018, www.groups.yahoo.com/group/denizciler-11524 / www.turksail.com/genel-haberler/16250-adb-de-her-yol-mubah-seferberligi) başlıklı yazılarda: “Yeni yönetmelikteki çelişkiler/yanlışlar; yeni ADB belgesindeki Türkçe ve İngilizce imla hataları/yazım yanlışları, çelişkiler; eğitim dökümanının intihali ve yalapşap hali;  Sınav Yönetmeliğine aykırı,  mevzuatı/kuralları yok sayan sınav uygulamaları;  ADB bedelinin sınav öncesinde alınmasının hukuksuzluğu…vb.” yanında  “süreci hızlandırmak için de olsa” sınav ücretinin kaldırılması, ADES gibi abes bir uygulamanın  ihtiyari hale getirilmesi, sağlık raporu kolaylığı gibi olumlu değişikliklere de değinilmişti.

[10] Ulaştırma ve Altyapı Bakanımız Sayın Mehmet Cahit Turhan’a (21 Şubat 2019/www.groups.yahoo.com/group/denizciler-11553).

[11] Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) Eğitim ve Belgelendirme Daire Başkanlığı’nın, 19.02 2019 tarih 1900466274 sayılı başvuruma 11.04. 2019 tarihinde e-posta ile verdiği cevap.

[12] “Denizcilikle ilgili temel eğitim programlarının ücretsiz verildiğini hatırlatan Ulaştırma Bakanı Cahit Turhan 650 bin kişiye ‘Amatör Denizci Belgesi’ verildiğini söyledi. Hedef 2023’te bu sayının bir milyona ulaşması.” (Hürriyet, 15 Ağustos 2019)

[13] Ulaşan ve Erişen Türkiye 2018, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, sayfa 745 (https://www.uab.gov.tr/ulasan-ve-erisen-turkiye)