Güvertenizi Baştan Kıça Kontrol Edin…
Practical Boat Owner , Skipper’s Handbook (Reislerin Elkitabı) PBO, 2014 ve Tekne Bakımı Elkitabı, Andrew Simpson (çev. Doğan Çelen) ADF Yayınları 2014, kitaplarından faydalanarak derlenmiştir. Çeviriler Doğan Çelen, derleme Sezar Atmaca.
Güvertede, her an iç içe olduğumuz ve kullandığımız donanıma ve teçhizata acaba hak ettikleri ilgiyi gösteriyor muyuz? Bastığımız zemini, tutamakları, puntelleri, makaraları, tavan kapaklarını, güvertedeki kabloları, vinçleri, emniyet teçhizatını, halatları, yelken arabalarını, bağlantı yerlerini… kontrol ederken nelere dikkat etmeliyiz? Karşılaşılan problemleri nasıl çözebiliriz?
Siz de aşağıdaki listeye göre teknenize bu gözle bir bakın bakalım, acaba sonuçlar ne olacak?
KAYMAZ YÜZEYLER : Kaymaz yüzeylerin yeterince kaymaz olduğundan emin olun. Çünkü bizlere hissettirmeden etkinliklerini yavaş yavaş kaybederler.
Dikkat Etmeniz Gerekenler:
– Dökülerek yapılmış yüzeylerin kenarları kullanımla eskiyerek yuvarlaklaşmış mı?
– Güvertelerde pürüzlü yüzeyleri yaratan boyalardaki parçacıklar aşınıp gitmiş mi?
– Yapıştırılmış lastikli mantar (Treadmaster ®) veya esnek poliüretan örtüler ( TBS®) gibi- kaymaz yüzeyli kaplamalar kısmen cilalanıp etkinliğini kaybetmiş mi?
Çareler: Güverteler (tekrar veya ilk defa olabilir) boyanabilir. Eğer yeterince erken yakalanırsa, kaymaz kaplama malzemeleri (TBS vb.) bu iş için geliştirilmiş olan sıvı kaplamalarla yeniden gençleştirilebilirler.
TİK (TEAK) GÜVERTELER : Tik kısımların muhteşem görünmesi için fırçalanıp (asla damar boyunca fırçalamayın!), uygun malzemelerle temizlenmesi gerekir; bu da tahtaların gittikçe incelmesine yol açar.
Dikkat Etmeniz Gerekenler:
– Açığa çıkmış bağlantılar.
– Sığlaşmış armuzlar, her ikisi de tik güvertenin ömrünün sonuna yaklaşmış olduğunun göstergesidir.
– Ahşaptan çıkan sentetik dolgu malzemesi. Bu kesinlikle su içeri sızacak demektir.
Çareler: Çareler maalesef pahalıdır… Armuzları kazıyıp boşalttıktan sonra yeniden doldurmak tehlikeyi bir süre için geçiştirir, ama uzun vadede gelecek pek parlak değildir.
BAĞLANTI YERLERİ : Güvertede bulunan ahşabın büyük bir kısmı süs için olabilir; ama tutamaklar ve küpeşteler kesinlikle emniyetiniz için vardır. Onlar olmazsa siz de rahat rahat dolaşamazsınız. Güvensiz bir tutamak veya korkuluk işe yaramaz olmaktan öte tehlike kaynağıdır.
Dikkat Etmeniz Gerekenler:- Bağlantı yerlerinin yakınındaki ayrılmalar/ çatlaklar ve genel olarak yerinde sallantılı olan her şey.
Çareler: Sakın o ayrılmaları/çatlakları doldurup geçmeyin; ya doğru dürüst tamir edin ya da değiştirin!
PUNTELLER: Puntellerin güvenli olup olmadıklarını düzenli kontrol edin.
Dikkat Etmeniz Gerekenler: Puntelin tabanındaki plakanın (yuvasının) güverte üzerinde hareket edip etmediğine bakın. Özellikle alüminyum puntellerde, soketlerde ve taban plakalarında düşeyine çatlakları gözden kaçırmayın, puntel ve soket arasındaki korozyon alüminyum hidroksit üretmiş olabilir; bu da zamanla şişerek sonunda soketi patlatacaktır.
Çareler: Eğer puntel ve soket beraberce sıkışmışsa (kaynamışsa), canınızı sıkacak neden ortadadır. Mümkün olursa gevşetip ayırmaya çalışın. Sıcak su dökmenin yardımı olabilir. Sonra iki kısmı bir teflon bantla birbirinden yalıtın. Eğer taban plakası gevşekse yerinden alın ve yeni baştan yerine sağlamca yerleştirin.
VARDAVELA TELLERİ: Vardavela telleri genellikle küçük liftinlerle (döngerlerle) ya da örgülü polyester kaytanlarla gerdirilir.
Dikkat Etmeniz Gerekenler: Vardavela gergi kaytanları emniyet tellerinizin en zayıf halkasıdır ve zamanla hava koşullarından dolayı zayıflar. Tüm polyester halatlar/ipler morötesi (UV) ışınlardan dolayı bozunurlar. Kalın halatlar, üzerlerindeki örgülü kısım tarafından korunurlarsa da, ince olanların öyle bir şansı pek yoktur.
Çareler: Şüphelendiğinizde gergi kaytanlarını hemen değiştirin!
MAKARALAR: Plastik döküm makaralar güvertede halat düzenleyicilerinde, baş (burun) makaralarında, direklerde halat çıkışlarında yelken ıskotalarının geçtiği yerlerde ve elbetteki palanga makaralarında bol miktarda kullanılmaktadır. Genellikle çok güvenilir olsalar da, bu söz çalışmaya (dönmeye) devam edebildikleri sürece geçerlidir.
Dikkat Etmeniz Gerekenler: Sıkışmış makaralar. Bunlar halatların sürtünmesinden kaynaklanan nedenlerden dolayı hasar görürler, parçaları tamir edilemeyecek şekilde bozulur. Her hangi bir makara bir kere aşınarak ekseninden çıktığında, tekrar sıkıştığı yerden kurtarılsa bile büyük bir olasılıkla bir daha dönemeyecektir.
Çareler: Yanlarından her geçtiğinizde onları bir kere yoklayın ve baharda tekrar denize çıkmadan önce bir kere daha kontrol etmeyi aklınızın bir köşesine yazın. Geçen sene mükemmel çalışmış olmalarının, bu sene için hiçbir anlamı yoktur. İhmal onların en büyük düşmanıdır; kış ayları makaraların kilitlenip kalmaları için en uygun zamandır. Eğer makaralarınızdan biri kötü sıkışmışsa değiştirmekten başka seçeneğiniz yoktur
HEÇLER (TAVAN KAPAKLARI): En çok karşılaşılan türleri alüminyum çerçeveye yerleştirilmiş, renkli akrilik panelleri olanlardır.
Dikkat Etmeniz Gerekenler: Akrilikteki çiziklere ve çatlaklara dikkat. Akrilik pencerelerdeki çatlamalar doğrudan yaşa işaret eder. Bu çatlakların üzerine basılırsa ağırlığınızı taşıyamayabilir.
Çareler: Her ne kadar bu paneller tamir edilebilirlerse de iyi sonuç vermez, değiştirmek daha uygun olur.
ELEKTRİK : Kötü bir şey ama, tekne imalatçılarının pek azı güvertede morötesi ışınlara (UV) dayanıklı kablolar kullanmaktadır. Bu yüzden kabloların metal koruyucu kılıflarından günyüzüne çıktıkları yerlere özel ilgi gösterin –direk, baş ve kıç vardavela vb. Buralarda aşınmalara karşı genellikle çok az koruyucu malzeme bulunduğu ya da hiç bulunmadığı için bu noktalarda kısa devrelere çok sık rastlanmaktadır.
Dikkat Etmeniz Gerekenler: Bozulmuş yalıtımı olan her hangi bir kablo.
Çareler: Kabloyu morötesine (UV) dayanıklı türüyle değiştirin ve yapabiliyorsanız metalin kabloyu yeniden yemesini önlemek için arada yumuşak lastik vb. halkacıklar kullanın.
SEYİR FENERLERİ: Çizikler fenerin camını zayıflatabilir.
Dikkat Etmeniz Gerekenler: Seyir fenerlerinizdeki akrilik Fresnel camların üzerinde oluşan çizikler. Çareler: Değiştirin. Tüm feneri almadan da camını bulup almak mümkün olabilir.
İŞARET ŞAMANDIRASI VE CAN SİMİDİ HALATLARI: Bunlar genellikle yüzerliklerinden dolayı polipropilenden yapılmışlardır. Bu plastik özellikle morötesi ışınlara (UV) çok duyarlıdır.
Dikkat Etmeniz Gerekenler: Solgun renkler. Halatın renginin solmuş olması gücünü kaybettiği anlamına gelmez ama o halat yine de uzun bir süredir dışarda kalmış demektir.
Çareler: İşinizi şansa bırakmayın, hemen değiştirin. Örgülü tip emniyet halatları bütün bir yıl (ya da daha fazla) dışarda kalmışlarsa, morötesi ışınlar çoktan onların hakkından gelmiştir. Ne durumda olduklarını keşfetmek için birinin bordadan denize düşmesini beklemek hiç de akıllıca değildir. Hemen değiştirin! –tercihen 3 tonluk kopma değeri olan bir taneyle- ve limandayken onları aşağıda bir yerlerde saklayın.
YELKEN ARABALARI: Makaraları dönüyor olabilir, ama araba kızağında rahatlıkla hareket ediyor mu? Yazık ki buralar farklı metallerin bir arada kullanıldığı yerlerdir –paslanmaz çelik ve alüminyumun beraberce yan yana olması en çok rastlanılan durumdur–. Yani, o şekilde iki metalin bir araya geldiği yerleriniz varsa, siz de çıkacak sorunlara hazır olun!
Dikkat Etmeniz Gerekenler: Bir yönde sıkışıp kalmış yaylı halat kilitleri.
Çareler: Açılmaları gerekir. Biraz yağlama faydalı olabilir, ama ilk önce imalatçısına bir sorun. Ayrıca tüm güverteyi de yağa bulamayın.
VİNÇLER: Bu ağır iş katırlarının güvenilirliği öylesine fazladır ki, sık sık utanılacak derecede ihmal edilip unutulurlar. Yine de dıştan şöyle bir baktığımızda genel sağlık durumları hakkında bir fikir edinebiliriz.
Dikkat Etmeniz Gerekenler: Dönerken çıkan kuru ve takırtılı ses. Kullanırken hissedilen ağırlık ve direnç, içerdeki yağın koyulaşıp pıhtılaşmaya yüz tuttuğu anlamına gelir.
Çareler: Vinciniz açılıp bakıma alınmalıdır –genellikle sıralı basit bir iştir, ama yine de söküp toplarken dikkatli olmanız gerekir (küçük parçalar, yaylar vb. hemen ortalığa saçılıverirler). Vinci sökmeden önce üstü açık geniş bir karton kutunun dibini vinç geçecek kadar delerek vincin etrafına oturtursanız, fırlayan parçalar içerde kalır. Geri toplarken yağlama konusunu abartmayın. Fazlası iyidir deyip her yeri yağa bulamak, çok yapılan bir hatadır.
KARADA HAVUZLUKTAN SUYUN TAHLİYESİ: Yağmur çoğunlukla kışlık örtülerinizin arasından bir yerlerden yol bulup kendini tahliye edebilecek olan havuzluğunuza ulaşır. O nedenle bu işe özgü denizsuyu vanalarınızı açık bırakın.
Dikkat Etmeniz Gerekenler: Giderlerdeki uçup gelmiş yapraklar gibi her türlü engel. Bunlar yalnızca suyun akıp gitmesini engellemez, yapraklardaki tanin boyası teknenizin jelkotunu boyayarak lekeler. Teknenizi karada havuzluktan su akıp gidebileceği bir açıda (başı kıçtan daha yüksek) bırakın ki su akıp gidebilsin. Aksi takdirde biriken sular havuzluğun jelkotunda ozmotik kabarcıkların oluşmasına neden olabilir.
Çareler: Eğer tekneniz suyun dışındaysa suyun her zaman akıp gidebileceği bir açıda, eğimli bırakın. Kışın her fırsatını bulduğunuzda da durumuna bir göz atın, suyun akıp-akmadığını kontrol edin.
Practical Boat Owner , Skipper’s Handbook (Reislerin Elkitabı) PBO, 2014 ve Tekne Bakımı Elkitabı, Andrew Simpson (çev. Doğan Çelen) ADF Yayınları, 2014 kitaplarından faydalanarak derlenmiştir. Çeviriler Doğan Çelen, derleme Sezar Atmaca.